Borsa yatırımına yeni başlayan ya da yatırım stratejisini geliştirmek isteyen herkes için temel finansal rasyoları anlamak şart. Bu rasyolar, bir şirketin finansal sağlığını, piyasa değerlemesini ve potansiyel getirisini analiz etmekte kritik rol oynar. Bu yazıda, PD/DD, F/K, FD/FAVÖK gibi yatırımcıların mutlaka bilmesi gereken rasyoları tanımlayacak, hangi amaca hizmet ettiklerini ve nasıl değerleme aracı olarak kullanılabileceklerini detaylı şekilde anlatacağım.
Yazı boyunca yatırım tavsiyesi verilmemektedir; amacım sadece finansal bilgi sunmaktır.
1. Finansal Rasyo Tanımlamaları
1.1 PD/DD (Piyasa Değeri / Defter Değeri) Oranı
- Tanım: Bir şirketin piyasa değerinin (hisse fiyatı x toplam hisse adedi) şirketin defter değerine (varlıklar – borçlar) bölünmesiyle elde edilir.
- Formül: PD/DD = Piyasa Değeri / Defter Değeri
1.2 F/K (Fiyat / Kazanç) Oranı
- Tanım: Bir hisse senedinin fiyatının, hisse başına düşen kara bölünmesiyle bulunur.
- Formül: F/K = Hisse Fiyatı / Hisse Başına Kâr (EPS)
1.3 FD/FAVÖK (Firma Değeri / Faiz Amortisman Vergi Öncesi Kar)
- Tanım: Bir şirketin firma değerinin (piyasa değeri + net borç) FAVÖK’a oranıdır.
- Formül: FD/FAVÖK = (Piyasa Değeri + Net Borç) / FAVÖK
1.4 Diğer Önemli Rasyolar
- Net Kâr Marjı: Net kâr / Satışlar
- Borç / Özsermaye (B/Ö): Toplam borç / Özsermaye
- Aktif Devir Hızı: Satışlar / Toplam Varlıklar
- Cari Oran: Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Borçlar
- Likidite Oranı: (Dönen Varlıklar – Stoklar) / Kısa Vadeli Borçlar
2. Rasyoların Kullanım Amacı ve Yorumu
2.1 PD/DD Oranı Ne Anlatır?
- PD/DD 1’in altındaysa, şirketin piyasa değeri defter değerinden düşüktür. Bu, bazen şirketin “ucuz” olduğu şeklinde yorumlanabilir.
- PD/DD 1’in üzerindeyse, piyasa şirketin geleceğine dair daha iyimserdir.
- Ancak defter değeri çok düşük karlı şirketlerde ölçüt olmayabilir.
2.2 F/K Oranı Ne Anlatır?
- Düşük F/K oranı genellikle “ucuz”, yüksek F/K “pahalı” şeklinde yorumlanır.
- F/K oranı sektör bazında değerlendirilmelidir. Teknoloji şirketlerinde yüksek, bankalarda düşük olabilir.
- Tek başına yeterli değil; geleceğe dair beklentiler, kârın kalitesi de önemlidir.
2.3 FD/FAVÖK Oranı Ne Anlatır?
- Borç yapısını da hesaba kattığı için, şirketin operasyonel performansını daha gerçekçi gösterir.
- FD/FAVÖK 5-10 arası normal, 5 altı ucuz, 10 üzeri pahalı kabul edilebilir (sektörözel değerlendirme gerekir).
- Serbest nakit akışı üzerinden daha sağlıklı analiz yapılabilir.
2.4 Diğer Rasyoların Kullanımı
- Net Kâr Marjı: Şirketin satışlarından gerçek kâr elde edip etmediğini gösterir.
- Borç/Özsermaye: Finansal riskin temel göstergelerinden biridir.
- Cari ve Likidite Oranları: Şirketin kısa vadeli borçlarını karşlama kapasitesini gösterir.
3. Rasyolarla Değerleme Nasıl Yapılır?
3.1 Mutlak Değerlendirme Değil, Karşılaştırma Şart
- Rasyoları aynı sektördeki şirketlerle karşılaştırmak doğru sonuca yaklaşmanı sağlar.
- Zaman içindeki değişimi incelemek (örneğin son 5 yıllık F/K trendi) ayrıca önemlidir.
3.2 Tek Rasyo ile Hüküme Varmamak
- Bir şirketin sadece F/K oranına bakarak “ucuz” veya “pahalı” olduğuna karar vermek yanlıştır.
- Birden fazla rasyo bir arada değerlendirilmeli: PD/DD, FD/FAVÖK, Borç/Özsermaye gibi.
3.3 Sektör ve Ekonomi Koşullarını Dikkate Almak
- Kriz dönemlerinde PD/DD veya F/K gibi oranlar düşebilir; bu otomatik olarak “fırsat” anlamına gelmez.
- Yükseldığı dönemlerde ise rasyolar yukarı çıkabilir ve şirketler yine de büyüyebilir.
3.4 Negatif Kâr veya FAVÖK Dönemleri
- Zarar eden şirketlerde F/K veya FD/FAVÖK anlamsızlaşabilir.
- Bu durumda başka değerleme yöntemlerine (satış çarpanları, aktif değer vb.) bakılmalı.
4. Rasyoları Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Geçmiş veriler bazen geleceği tam yansıtmaz.
- Şirketin faaliyet gösterdiği ülkedeki makro ekonomik koşullar (enflasyon, faiz oranları) analizde önemlidir.
- Bilinmeyen yüksek borçlar veya yükünlülükler rasyoların “güzel” görünmesini sağlayabilir.
- Mevsimsel dalgalanmalar veya bir defalık gelir/gider etkileri analiz sırasında filtrelenmelidir.
5. Sonuç: Akıllı Yatırımcıların Elindeki Pusula
Rasyolar, yatırım kararlarında kullanılabilecek etkili birer araçtır ancak tek başına karar verdirici değildir. Borsa yatırımı yaparken finansal oranları anlamak, doğru yorumlamak ve diğer analiz yöntemleriyle birlikte kullanmak uzun vadede daha bilinçli kararlar almanı sağlar.
Unutulmamalıdır ki, en iyi analiz bile piyasa risklerini ortadan kaldırmaz; sadece daha bilinçli risk almanıza yardımcı olur.
Öneri Yazı : Sıfırdan Yatırıma Başlangıç Rehberi
